NHỮNG BÀI THƠ NỔI TIẾNG THẾ GIỚI QUA BẢN DỊCH CỦA NHÀ THƠ XUÂN DIỆU

“Nhưng đất nước người ta dành từng miếng/ Người ta ôm khi hầu như chết điếng/ Nơi đạn dựng anh dậy/ Nơi súng bắt anh nằm/ Nơi người ta chảy vào quần chúng nhân dân như một nước hoà chan/ Với đất ấy, sống cùng đất ấy…”- Vladimia Maiakopski.

VLAĐIMIA MAIAKOPSKI

Mùa đông 1919

Tôi đi đến nhà người yêu tôi

như một khách mời

Tay xách nơi đuôi xanh

hai củ cà rốt nhỏ

Kẹo bánh tôi từng cho

tiệc tùng tôi từng mở

Nhưng hơn cả mọi món quà đắt đỏ

Tôi nhớ

hai củ cà rốt nhỏ quí giá vô ngần

Và một nửa thanh

củi gỗ bạch dương

…

Phía sau một khung kính

tuyết đi

Bước của tuyết như bông mềm mại

Tảng đá kinh kỳ

trắng phơ, trần tụi

Dính trên tảng đá

là bộ xương rừng

Và kia, sau rừng

trời tựa mảnh khăn

Một ít mặt trời leo lên trên ấy

Sớm Tháng Chạp mệt mề và chậm rãi

Mọc trên Mascơva

như cơn sốt dịch lây

Những đám mây

Bỏ đi tới những nước nào no đủ

Sau mây đó nằm ườn nước Mỹ

Mỹ nằm ườn, Mỹ ngốn, Mỹ ăn

Cà phê, ca cao…

Đứng trên đất nước lột trần

Tôi ném

Vào đầu

tròn hơn những đĩa bàn khách sạn

Của bọn mỡ mầu kiêu xa đần độn

Tiếng kêu này:

Ta yêu đất nước ta

Người ta có thể quên

nơi nào, lúc nào bụng béo ra

Và cằm xệ xuống thành ba ngấn

Nhưng đất nước với người ta lận đận

Biết cùng nhau cái đói là gì

Không bao giờ người ta có thể quên đi

Nhưng đất nước người ta dành từng miếng

Người ta ôm khi hầu như chết điếng

Nơi đạn dựng anh dậy

Nơi súng bắt anh nằm

Nơi người ta chảy vào quần chúng nhân dân như một nước hoà chan

Với đất ấy, sống cùng đất ấy

Làm cùng làm

chơi cùng chơi

chết cùng chết!

RƠNÊ ĐƠPẾTTƠRƠ

Thơ ngợi Đi-tô

Những ngày mai của anh hiện trên mặt em

Như gân lá trên lá cây-ăn-bánh[1]

Miệng em khi cười như chạm trong lửa thắm

Vẻ dịu dàng ánh lên trong đôi mắt em

Như giọt nước long lanh

trên tấm cừu sinh động mượt êm.

Sóng gợn reo say – trên làn thân thể

Và lòng anh yêu da thịt của em

Như tiếng chuông ngân đổ hồi dòn dã,

Đổ liên hồi trong máu – khiến say thêm.

Anh như những sông bỏ dòng chảy cũ

Để chảy vào lòng cát sắc em xinh

Anh như những đàn én bay về tổ

Mỗi năm về tìm – trời của em xanh:

Mùa lại mùa anh vững bền vẫn ở

Trong mùa xuân bất tận những mơn trớn ân tình.

Anh ở trên đất này đặng mà vĩnh viễn

Được lở và bồi trong sóng mạnh của em,

Em ái ân hồi anh lại mỗi đêm

Như một trái tim lại hồi nhịp đập,

Đời em, hỡi nàng tiên rượu bồ đào trong vắt,

Đời em, hỡi niềm say mía ngọt mê-li,

Đời em tạo đời anh như một ngọn lửa gỗ cháy diệu kỳ,

Ngọn lửa in lên chân trời vô biên của nhân loại.

NAZIM HIKMET

Chàng khổng lồ mắt xanh

Chàng là một khổng lồ mắt xanh

Chàng yêu một người đàn bà nhỏ xíu

Cô ấy mơ nhỏ xíu một ngôi nhà

Trong vườn có hoa leo

Lá ngời phản chiếu

Chàng khổng lồ yêu một cách khổng lồ

Tay chàng sinh ra để làm những việc to tát

Không bao giờ xây được bức vách giật được dây chuông

Của cái ngôi nhà

Trong vườn có hoa leo lá ngời phản chiếu.

Chàng là một người khổng lồ mắt xanh

Chàng yêu một người đàn bà nhỏ xíu

Cô ta chán rất nhanh, cái con người yểu điệu.

Trên đường to tát của chàng khổng lồ

Cô sinh khát thèm bình yên dễ chịu.

Giã từ – cô nói với đôi mắt xanh

Và khoác tay một anh lùn giàu có

Cô bước vào ngôi nhà

Trong vườn có hoa leo lá ngời phản chiếu.

Chàng khổng lồ bây giờ mới hiểu

Rằng những tình yêu của khổng lồ

Cũng không thể thu mình chôn vô

Trong nhà có hoa leo lá ngời phản chiếu.

Lại nói về em nữa

Ta yêu nơi em

Cuộc phiêu lưu của chiếc tàu lên đường đi Bắc cực

Ta yêu nơi em

Sự táo gan của những người đánh cuộc đi tìm

Những phát hiện lớn lao

Ta yêu nơi em cái xa vời rộng cao

Ta yêu nơi em cái không thể nào đạt tới

Ta vào trong mắt em như vào trong rừng mặt trời đầy chói

Và khi ta nhễ nhại, đói ăn, điên dại,

Ta có nỗi mê mải của kẻ đi săn để cắn vào thịt em.

Ta yêu nơi em cái không thể nào đạt tới,

Nhưng không phải đâu cái tuyệt đường mong mỏi.

Em là nỗi ràng buộc, và niềm tự do của ta,

Em là thịt của ta bỏng cháy

Như thịt trần của đêm hè nóng dậy.

Em là xứ sở của ta

Em, với những rạch xanh trong đôi mắt nâu pha

Em, cao sang và đắc thắng,

Em là nỗi lòng ta hoài vọng,

Khi ta đạt tới em

Ta biết em là nơi không tới được bao giờ.

LUI ARAGÔNG

Tôi không phải hạng người ăn gian
cùng vũ trụ…

Tôi không phải hạng người ăn gian cùng vũ trụ;

Cả tôi chen trong đoàn lũ những con người;

Chưa ai thấy tôi khi giông tố lại chuồn lui;

Mỗi trận cháy, tôi đưa tay ra dập lửa;

Tôi đã trải cảnh xe tăng, hầm hố;

Tôi vẫn thường dại dột đem nói thật những ý mình;

Khi người ta đến nhổ vào mặt tôi tôi không lẩn tránh một bên;

Tôi đã sống, bị khắc hằn trên trán;

Với mọi người tôi chung miếng bánh đen, dòng lệ thảm;

Khi giặc tràn đất nước chia phôi,

Tôi chỉ lên tàu khi đến lượt tôi;

Tôi trở về trên một chiếc tàu đầy quân giải phóng

Ở trên boong quân lính hát trầm trầm một giọng…

Tôi đã lấy phần tôi đắng cay:

Tôi đã gánh phần tôi khổ sở;

Với tôi chiến tranh này vẫn còn dang dở

Khi dân tộc tôi còn bị xé cả chân tay;

Áp tai vào đất, tôi vẫn nghe đây

Xa xa vọng tiếng thở dài ghê gớm

Còn xuyên thịt da của một thế gian hờ hững.

Tôi không biết giấc ngủ là gì, và khi tôi nhắm mắt là sẽ nhắm luôn…

Điều ấy, xin chớ quên!

…

Nhưng ở dưới làn da của mặt tôi,

dưới những dây da thuộc của vẻ người,

Đang còn có một cái gì đó nữa

Mà thiếu nó tôi chỉ còn là đá nằm giữa đá,

Chỉ còn là một hạt giữa thóc trong kho,

Chỉ còn là một mắt trên sợi xích khô.

Còn có cái gì khác nữa

Như chảy máu và như đốt lửa,

Cái gì như ý nghĩ gắn liền với trán,

Như lời nói gắn liền với môi,

Như tiếng ca với ngực liền hơi,

Như hơi thở thiêng liêng sự sống;

Có cái gì nó là đời tôi,

Còn có Em, bi kịch của ta ơi,

Em, rạp hát bên trong to rộng

Và khi cánh cửa ngoài đường mong manh khép đóng.

Bấy giờ trong yên lặng lộng lẫy như vàng,

Kéo run run màu đỏ thắm của màn.

PABLÔ NÊRUĐA

Anh yêu em

Người yêu ơi, anh yêu em và em yêu anh và anh yêu em

Những ngày là ngắn, tháng ngắn, mưa ngắn, những chuyến tàu là ngắn

Cao là những ngôi nhà, những ngọn cây, và đôi ta lại cao hơn

Trên cát tiến tới bọt sóng nó muốn được hôn chân em

Chim các quần đảo bay xa chuyển mùa

Và những rễ của em trong tim anh mọc

Có ai ngờ, người thương ơi, còn giông tháng chín

Đã đem sắt rỉ ập xuống người em

Và khi, những trận mưa gai anh thấy em đi không có chở che

Anh đã cầm chiếc ghi ta bằng hổ phách, anh đã tự đặt bên em

Lúc ấy anh cảm thấy: không có miệng em, anh không thể nào ca hát

Và anh có thể chết được nếu dưới mưa em nhìn anh, với lệ nhoà đôi mắt

Ôi, tại sao những nỗi sầu tình ở bên bờ sông

Tại sao bài hát kia ở giữa hoàng hôn đã cháy lên trong bóng của anh

Chúng nó lại rút ẩn vào em, cô gái ngát hương của phương nam ấy

Tại sao chúng nó lại làm cho quà của em, hương của em cần thiết

Cho cuộc đời anh đã mòn mỏi biết bao đông

Trích từ 100 bài thơ tình

10.

Người đẹp dịu hiền như thể là bài nhạc và chất gỗ

chất ngọc và chất vải, lúa mì với những cây đào

đã dựng nên pho tượng sống động xôn xao

với sóng mát dạt dào, nàng so vẻ thanh tao tươi mát

Biển ôm tắm những bàn chân bóng tròn, óng ánh

đứng trong khuôn mình mới vừa in trong cát phập phồng

bây giờ thì thân hình nàng, một ngọn lửa hoa hồng

chỉ là một bong bóng dập dồi tạo bằng ánh sáng mặt trời và biển

Ồ! không được động tới em, ngoài cái muối của rét!

Cho dẫu tình yêu cũng không được làm hao tổn mùa xuân

Người đẹp ơi, đang dội bọt sóng trong giá trắng ngần

Em hãy để cho lưng ong của em tạc vào nước biển

Cái chiều nét mới mẻ sao! Của hình bông sen và dáng thiên nga

Và pho tượng em hãy lướt thuyền trên thuỷ tinh vĩnh cửu bao la

32.

Gian phòng trong buổi sớm mai: một thực tế hãy còn bàng bạc

gồm những đệm chăn, giường ghế linh tinh,

nguồn gốc của ban ngày như một chiếc thuyền còn hãy lênh đênh,

ngăn nắp chưa thành, bởi hãy còn chợp chờn giấc ngủ

Ôi đồ vật muốn hãy còn vương lưu vết tích

còn lặng im và bất động khô khan

những tờ giấy kia che những nét chữ bị vò ngang

chai rượu vang dở dang muốn tiếp tục ngày hôm qua của nó

Em đi qua, xếp đặt, hỡi con ong rung động của anh

Những vùng nào em động đến sẽ thoát ra ngoài bóng tối

Và nghị lực sáng rỡ của em đã đem về ánh mới

Ta xây dựng mình trở lại trong sự sáng tươi

các đồ vật lúc bấy giờ lại đi theo ngọn gió đời

sự ngăn nắp gọn gàng đã đặt vững ổ bánh mì và thả cánh bồ câu bay mát rượi

57.

Bọn nói láo, những kẻ nói rằng anh đã mất vầng trăng

những kẻ tiên tri cho anh một tương lai trên cát

và còn gì mà chúng chẳng phun với cái lưỡi kia lạnh ngắt

chúng muốn dập vùi cành hoa của thế gian

Rằng: “Y chẳng bao giờ còn hát ca nàng tiên cá nồng nàn

Y chỉ có một cái làng bé nhỏ”

Miệng nhai giấy, những giấy hoài, giấy mãi

Chúng viết xui người ta – quên rằng anh vẫn ôm đàn

Còn anh thì anh vung ra trước mắt chúng cái lưỡi mác sáng choang

của tình ái đôi ta nó đóng đinh trái tim anh với trái tim em làm một

anh muốn một đoá hoa nhài rơi trong dấu vết của em

Và lạc trong tối tăm, lúc mắt em khép lại buông đêm

nhưng khi ánh mới bừng lên, ôm toả lấy anh tươi rói

anh lại lần nữa tái sinh, chế ngự cả bao nhiêu bóng tối

BLAGA ĐIMITRÔVA

Điều bí ẩn

Một cái nhìn thấu suốt

từ xa xăm vẫn kiếm tìm tôi

qua những núi non và những bức thành

qua những rừng chằng chịt

qua những biển rủi may

Và với những ăng ten rung động, tinh nhạy lạ thường

trái tim tôi bắt lấy làn sóng lạ

đến mùa xuân, những ngọn gió vạm vỡ

kéo tôi với những dây kéo tàu đi tới vô biên

ở đó có hai bàn tay đang khao khát tay tôi

Có ai đó đang tìm tôi

phải chăng từ một hành tinh khác

từ một lục địa khác

từ một ấp iu ôm siết khác

Người ấy quyết tìm tôi cho được

Và ngày của tôi bừng dậy với một run rẩy không có lý do

và vũ trụ hoá nên hào phóng tràn đầy

những duyên may bất định

dầu tất cả những lòng tay, tất cả mọi nụ cười có bỏ tôi chăng nữa

thì tôi vẫn được bao trùm trong yêu thương

Có ai đó đang tìm tôi

và tất cả mọi con đường

đều dẫn đến vòng ôm đang khao khát

và người ấy sẽ tìm tôi như vậy mãi

cho tới ngày cuối rốt của đời tôi.

PAUL ELUARD

Cái chết, tình yêu, sự sống

Anh đã tưởng bẻ gãy được cái thẳm sâu, xa vợi

Bằng nỗi sầu trần trụi, vắng tanh

Anh đã nằm nhoài trong cái nhà tù cửa kín bưng

Như một người chết biết điều, đành nhắm mắt

Một kẻ chết trên đầu chỉ đội hư vô

Anh đã trải mình trên những đợt sóng xô vô nghĩa

Của chất độc hút vào người vì thích vị tro tàn

Anh cho rằng nỗi cô đơn còn thắm hơn máu đỏ.

Anh đã muốn tách lìa sự sống

Anh đã muốn chung nỗi lạnh tàn cùng cái chết

Muốn trả trái tim cho hư lãng và trả hư lãng cho cuộc đời.

Muốn xoá hết, không có cửa gương, chẳng còn sương bám

Trước không, sau chẳng, cả thảy là không

Anh đã loại trừ đôi tay chắp vái

Anh đã loại trừ cả xương cốt giá như đông

Của lòng muốn sống trở thành không.

Em đã đến, bếp lửa tàn lại đỏ

Bóng tối lui, cơn lạnh dưới thấp cũng ngời sao

Và đất phong bằng thịt da em trong sáng biết bao

Và anh tự thấy mình phơi phới nhẹ nhàng

Em đã đến sự cô đơn đã mất

Anh có người dẫn dắt ở trên mặt đất

Anh biết phương hướng, anh lớn vô hồi

Anh đi tới, anh được đất trời, năm tháng.

Anh bước tới em, anh bước mãi mãi về ánh sáng

Đời có thịt xương, hy vọng đã căng buồm

Giấc ngủ tràn trề những mộng và đêm

Hẹn với rạng đông những cái nhìn tin cậy

Những cánh tay em khoát mở sa mù

Miệng em ướt những giọt sương thứ nhất

Niềm yên nghỉ sáng tươi thay chỗ cho nhọc mệt

Và anh thờ tình yêu như thuở thanh xuân.

Ruộng cấy cày xong, xưởng máy toả ngời

Lúa làm tổ ngoài đồng trong mênh mông sóng gợn

Gặt lúa, hái nho có vô số người tham dự

Không có cái gì đơn độc, cũng chẳng có lẻ loi

Biển chiếu trong mắt của trời, trong mắt của đêm

Rừng tặng cho cây sự êm đềm yên ổn

Và những tường nhà có chung một làn da

Và những con đường gặp nhau mãi mãi

Những con người sinh ra để đồng tình đồng ý với nhau

Để hiểu biết nhau, để cùng yêu mến

Sinh ra những đứa con, con lại thành những người cha

Những đứa con dù không cửa không nhà

Chúng sẽ sáng tạo trở lại những người

Sáng tạo lại đất trời và tổ quốc

Tổ quốc của hết thảy mọi người

Tổ quốc của vạn kỷ muôn đời.

NICOLA GHIDEN

Bản tình ca nhỏ ở Plôđip

Tại Plôđip, trong thành phố cũ

ở chốn xa kia

Trái tim tôi một đêm nọ đã ngừng

và không gì nữa

Một cái nhìn dài của hai mắt biếc

ở chốn xa kia

Đôi làn môi ướt: trái cấm trêu ngươi

và không gì nữa

Trời Bungari rì rầm lấp lánh

ở chốn xa kia

Đầy những vì sao run rẩy long lanh

và không gì nữa

Ôi! những bước thầm chậm đi trong phố

ở chốn xa kia

Những bước cuối cùng gạn gùng bâng khuâng

và không gì nữa

Gần bên cửa nào đây huyền bí

ở chốn xa kia

Một nét tay ngà, một cái hôn thôi

và không gì nữa

MARCELINE DESBORDES VALMORE[2]

Những hoa hồng của Xađi[3]

Sớm nay, em muốn đem cho anh những đoá hồng.

Nhưng em đã bọc vào thắt lưng nhiều cho đến nỗi

Những chỗ thắt quá căng không thể nào đựng nữa.

Những nút thắt đã vỡ ra! Bao nhiêu hồng tung toả

Theo gió bay, đi xuống biển cả rồi,

Theo nước hoa trôi – không bao giờ về lại.

Ngọn sóng đã hoá sắc hồng và như lửa cháy.

Chiều nay, áo em còn ngát cả mùi hương…

Anh hãy thở nơi em vầng kỷ niệm thơm.

Cô con gái và chim cu cườm

Vườn lào xào nói rằng trời sắp đổ mưa;

Chim, lá, gió thoảng run, biết trước cơn giông đến;

Và cô gái chống khuỷu tay – trên sách không đọc nữa,

Cô có thương cảm người yêu – không đến được với mình?

Đằng xa kia, xếp đôi cánh ướt dưới những lá cành,

Mắt phóng tới chân mây không đến được,

Kêu gọi bạn và nhìn trời vô tận,

Cũng như cô, một con chim gáy than thầm.

Hãy để trời mưa, hỡi những trái tim cô đơn và êm dịu!

Dưới cơn giông lướt qua – bao cảnh vật tái sinh.

Mặt trời không có mưa – làm hoa hồng nở được chăng?

Những tình nhân, các bạn đợi chờ ư? nỗi chi mà than trách?

ELIXAVÊTA BAGRIANA

Gặp nhau

Em nhận thấy dấu chân anh trên cát, và, đặng cho tới nhanh hơn

Em đã chạy và đã lún tới đầu gối, và em đã ngã

Nhưng khi em tới được đỉnh đồi, em đã kêu lên, kỳ diệu quá

Như buổi chiều khó quên hôm ấy, em mới thấy anh lần đầu

Anh đầy cả một chân trời – em thấy anh lớn biết bao

Chân anh đứng trên bờ cao, và tóc anh xoà vào mây lẫn

Và đến lúc anh nhìn thấy em và giang hai tay ra đón

Thì như là anh muốn ôm choàng cả vũ trụ bao la…

Anh hãy nghe tiếng đập tim em, anh hãy nhìn mắt em rớm lệ

Và anh hãy biết rằng cho tới hôm nay chưa ai siết em như thế

Và cho tới hôm nay em chưa siết ai nồng đượm thế này

Và nếu ngay giây phút này, niềm vui em quá nặng ở đầu cân

Và Chúa Trời muốn rút đời em ngắn lại

Thì em sẽ giơ hai tay đón lấy tột cùng ân huệ

Xuân Diệu dịch

Nguồn: Tạp chí Thơ HNV