Được xuất bản năm 2017, Trả giá (tựa tiếng Nga: Tekst) của nhà văn – nhà báo người Nga Dmitry Alekseyevich Glukhovsky nhanh chóng lọt vào danh sách tiểu thuyết bestseller và chỉ một năm sau đó thì tác phẩm được chuyển thể sân khấu, tiếp tục được dựng thành phim trên màn ảnh rộng do Klim Shipenko đạo diễn. Mới đây, ấn bản tiếng Việt vừa được NXB Văn hóa – Văn nghệ phát hành do dịch giả Phan Xuân Loan chuyển ngữ.

Câu chuyện mở ra với khung cảnh thơ mộng nhưng đầy lạnh lẽo của nước Nga. Cửa sổ bày ra những cây thông mờ xóa, tiếng ầm ào trắng của cơn bão tuyết tháng 11, những cột điện nhấp nháy như những khung hình bò qua trong phim đen trắng. Trái ngược với quang cảnh trắng xóa trên nền của cơn bão tuyết là tâm trạng đầy căm phẫn của Iliya: “Chắc tôi sẽ giết hắn”. Đó là lúc cậu vừa được mãn hạn tù, bước ra thế giới bên ngoài sau thời gian dài 7 năm chịu cảnh oan ức do bị tuyên án buôn bán ma túy. Lúc ấy, Iliya vừa thi đậu đại học, cánh cửa tương lai với bao hoài bão đã vụt tắt trong tích tắc.

“Trả giá”: Cuốn tiểu thuyết li kì của Nga được dịch sang tiếng Việt ảnh 1
“Trả giá” được xem là tiểu thuyết hiện thực đầu tiên của nhà văn Dmitry Alekseyevich Glukhovsky sau những tác phẩm thuộc thể loại viễn tưởng thành công trước đó

Ra tù, mẹ mất, bạn gái bỏ rơi, bạn thân thay đổi, cuộc sống không như Iliya mong đợi, lại một lần nữa Iliya cảm thấy rơi vào đường cùng. Khi cậu được trở về, dường như thời gian đã bỏ rơi cậu trai trẻ 20 tuổi của quá khứ. Iliya tập dần quen: “Mẹ chết rồi. Mẹ chết rồi. Cần phải tập cho mình quen với việc này”. Căn nhà trở nên trống vắng lạ thường. Iliya bước qua phòng ngủ của mẹ, quỳ gối trước giường mẹ, áp mặt xuống gối mẹ, hít vào. Không sao: Không ai nhìn đâu. Mùi của mẹ dần phai, chỉ còn mùi chua, mùi của nỗi cô đơn, của sự bướng bỉnh, của tuổi già ập đến. Căn nhà đầy ắp kỷ niệm của hai mẹ con Iliya tuy thiếu vắng người cha, nhưng không sao, mẹ thương Iliya hết trọn cuộc đời mẹ. Vậy là mẹ không thể chờ được ngày gặp lại và đón con về nhà.

Những lá thư khuyên bảo mà Iliya nhận được từ mẹ dù là trong muộn màng: “Mẹ không nghĩ chỉ mỗi sự trừng phạt sẽ giải quyết được gì đó. Hình phạt chỉ làm con người trở nên tàn nhẫn, họ không nhìn nhận lỗi lầm của mình và còn tiếp tục cho là mình đúng, mà qua đó họ chỉ học cách lừa dối, chưa kể còn trút giận lên người trừng phạt họ, ngay cả khi chuyện đó là công bằng…”.

Thêm vào đó, chuyện tình của Iliya và bạn gái Vera rơi vào bế tắc và không thể cứu vãn càng khiến cậu căm phẫn số phận hơn nữa. Ngày Iliya điện thoại mong được gặp lại Vera sau 7 năm mất liên lạc, bạn gái không hề bận tâm chờ đợi như cậu nghĩ. Vera đang mang thai và sắp kết hôn với người khác. Kết thúc cuộc đối thoại, dù cậu có gọi bao nhiêu cuộc nữa cũng vô vọng. Cậu bừng tỉnh, không thể quay lại nữa.

Nhà văn Dmitry Alekseyevich Glukhovsky sinh năm 1979, tạo được dấu ấn trên cả lĩnh vực văn chương và báo chí

Iliya hồi tưởng lại một ngày mùa hè mà cậu sa chân vào vòng lao lý. Vì sốt sắng ra tay nghĩa hiệp cứu bạn gái khỏi những rắc rối khi cảnh sát ập đến, cậu bị người ta lén nhét tang vật là 6 gói 2 gram ma túy thành phẩm vào trong người. Trong nỗi cô đơn tột độ, Iliya uống say và ra tay tước đi mạng sống của cảnh sát Khazin, con trai thiếu tướng – người mà cách đây 7 năm đã nhét tang vật vào túi khiến Iliya rơi vào vòng lao lý, oan sai. Một lần nữa, Iliya lại vùng vẫy trong tuyệt vọng giữa sự sống – tự do và cái chết. Cái kết của việc tàn nhẫn, bức hại và lọc lừa nhau là một vòng luẩn quẩn không có kết cục tốt đẹp.

Có thể khẳng định rằng, Trả giá chứa đựng hàng loạt diễn biến hấp dẫn, chủ yếu đào sâu tâm lý nhân vật Iliya, giằng xé giữa ranh giới tội phạm và sự lương thiện nhằm truyền tải thông điệp trong sáng và hướng thiện đến độc giả rằng: “Hóa ra, khi xuống tay với kẻ khác, ta cũng đang giết chết chính mình”. Iliya đáng ra có một cơ hội trở về nhưng cậu đã cắt đứt tất cả bằng lòng thù hận của nội tâm quá lớn.

Dmitry Alekseyevich Glukhovsky (1979) là nhà văn, nhà báo Nga. Sinh ra và lớn lên ở Moskva, nơi ông tốt nghiệp lớp chuyên Pháp trường phổ thông Arbat 1231. Học đại học chuyên ngành báo chí và quan hệ quốc tế ở Đại học Jerusalem (Israel).

Tiểu thuyết đầu tay Metro 2033 được tác giả ấp ủ từ những năm trung học và bắt đầu viết vào những năm đầu đại học, mang đến cho ông danh tiếng trên thế giới. Metro 2033 được xuất bản năm 2005, trở thành một trong những cuốn sách bán chạy nhất nước Nga thập niên 2000, được dịch sang 37 thứ tiếng và được in nửa triệu bản trên toàn thế giới, trở thành nền tảng cho hai videogames.

Những cuốn sách tiếp theo như: Chạng vạng (2007), Metro 2034 (2009), Những chuyện kể về Tổ quốc (2010) và Tương lai (2013) cũng trở thành sách bán chạy quốc gia và được dịch sang các thứ tiếng Âu, Á.

QUỲNH MY/SGGPO