Những Bố Già Châu Á – Tiền Bạc Và Quyền Lực Ở Hồng Kông Và Đông Nam Á

Joe Studwell là nhà báo, nhà văn, biên tập viên viên truyền hình đã hoạt động ở nhiều nơi trên thế giới. Từ 1997-2007, ông làm việc tại Trung Quốc, là tổng biên tập Tạp chí China Economic Quarterly, cũng là Người sáng lập và Giám đốc Công ty tư vấn Dragonomics châu Á. Hiện nay, ông đang theo đuổi một chương trình nghiên cứu sau đại học tại Đại học Cambridge với đề tài: Các công ty Trung Quốc trong ngành năng lượng mặt trời, gió và pin; và ông lại đang viết một cuốn sách mới về sự phát triển của châu Á.

Joe Studwell đã viết (hoặc là đồng tác giả) khoảng 10 cuốn sách. Cuốn Giấc mơ Trung Hoa[1] của ông được tờ The Financial Times cho là “đã định hướng lại cuộc tranh luận về bản chất của thị trường Trung Quốc.” Sau khi cuốn sách mới nhất của ông – Những bố già châu Á: Tiền bạc và quyền lực ở Hồng Kông và Đông Nam Á[2] – được xuất bản năm 2007, cũng tờ báo này đã tuyên bố: “Joe Studwell xứng đáng được coi là bậc thầy trong việc tạo nên những huyền thoại về công việc kinh doanh ở châu Á…”Còn The Wall Street Journal gọi Những bố già châu Á là “một quả bom tấn” và coi nó là một trong 10 cuốn sách viết về châu Á hay nhất của năm 2007. Tờ Business Week thì cho rằng Những bố già châu Á là một trong 10 cuốn sách viết về kinh doanh hay nhất thế giới.

Cuốn sách xoay quanh câu chuyện về một nhóm khoảng vài chục ông trùm – hay đại gia – ở Đông Nam Á[3] mà Joe Studwell gọi là các “bố già”.[4] Trong số họ, có 8 doanh nhân được Tạp chí Forbes ghi tên trong danh sách 25 người giàu nhất thế giới, và 13 người ở trong danh sách 50 người giàu nhất thế giới. Họ đều là người “Đông Nam Á”, nhưng lại có thể đại diện cho toàn “châu Á” rộng lớn. Và có một hiện tượng thật đáng ngạc nhiên: 90% bọn họ đều là người có gốc gác Trung Hoa – những người “ngoại quốc” đến làm ăn tại các nước Đông Nam Á, trải qua một quá trình “tiếp biến văn hóa” bằng bản năng của những con “tắc kè hoa”, trở thành công dân địa phương, rồi trở thành các “bố già” thống trị nền kinh tế quốc nội, và thậm chí khuynh đảo nền chính trị của nước sở tại.

Các phương tiện thông tin đại chúng thường coi các ông trùm này là những người có khả năng về kinh tế, tạo ra của cải và công ăn việc làm cho xã hội; hay thường kể những câu chuyện mang tính giai thoại về tính cách hoặc tác phong sinh hoạt của họ… Trong Những bố già châu Á, Joe Studwell lại miêu tả họ như những con người rất đời thường, nhưng cũng không thiếu những chuyện thuộc loại “thâm cung bí sử”. Nhìn chung, họ là những con người có ý chí và nghị lực phi thường, làm việc chăm chỉ và nghiêm túc để “từ nghèo khổ trở nên giàu có”. Hiện nay, khi đã là những tỉ phú nhiều tỉ đô la, có thế lực lớn trong gia đình, trong giới kinh doanh và xã hội, nhưng lúc cần tằn tiện thì họ có thể tằn tiện không ai bằng, và những khi họ ăn chơi thì cũng chẳng ai dám sánh…

Với ngòi bút tài tình và các dữ liệu phong phú thu thập được từ nhiều nguồn khác nhau, đặc biệt là từ các cuộc phỏng vấn, trò chuyện mà các bố già ưu ái dành cho tác giả, Joe Studwell đã vẽ nên chân dung ba thế hệ bố già: thời thuộc địa, thời hậu Chiến tranh thế giới thứ hai và các bố già thời nay. Tác giả đặc biệt nhấn mạnh quá trình họ đã “nhập vai” để trở thành bố già như thế nào, luồng tiền mặt chủ yếu mà họ nắm giữ đến từ đâu, cấu trúc doanh nghiệp của các bố già được tổ chức ra sao để họ có thể ăn “từ gốc đến ngọn”, ngân hàng mà họ lập ra nhằm phục vụ công chúng hay chỉ là “những con lợn bỏ ống” của họ, thị trường chứng khoán có phải là nơi họ chiếm dụng vốn của các cổ đông thiểu số hay không, họ đã cấu kết với bọn đầu sỏ chính trị như thế nào để có được những nhượng bộ và giấy phép độc quyền kinh doanh của chính phủ, “mạng lưới tre” của bọn họ có thực sự hiệu quả như lời đồn đại hay không…

Những nếu chỉ có thế thì Những bố già châu Á chẳng xứng đáng là “một trong 10 cuốn sách nói về kinh doanh hay nhất thế giới.” Đây còn là một cuốn sách rất có giá trị đối với những bạn đọc muốn tìm hiểu và nghiên cứu về kinh tế chính trị, kinh tế học vĩ mô, tài chính – ngân hàng, bất động sản và chứng khoán… Nói như John D. Van Fleet, cố vấn và trợ lý giảng dạy tại trường Cao đẳng Kinh tế và Quản lý An Thái thuộc Đại học Giao thông Thượng Hải, cũng là người phụ trách chuyên mục “Kinh doanh và Giáo dục ở Trung Quốc” của Tạp chí China Economic Review, thì Những bố già châu Á còn là “một câu chuyện buồn”. Đó là câu chuyện về nguồn của cải dồi dào bị làm cho chệch hướng, về các cơ hội phát triển đã bị trì hoãn, về sự nghèo đói không được giúp đợ̃.

Trong cuốn sách này, Studwell đặt ra những câu hỏi lớn, mang tính học thuật rất cao: Tại sao Đông Nam Á, một khu vực với gần 500 triệu dân, nơi mà mức lương 500 đô la một tháng đã là “quá tốt”, năm 1993 đã được Ngân hàng Thế giới mệnh danh là “sự kỳ diệu Đông Á”, lại có sự phân phối của cải theo kiểu Mỹ Latinh[5], đa số dân chúng sống trong cảnh nghèo khó và chỉ có một thiểu số cực giàu mang tính hiện tượng? Tại sao một khu vực không có lấy một công ty ngoài quốc doanh nào ở trong Danh sách Fortune 500 mà lại có đến 13 cá nhân ở trong số 50 người giàu nhất thế giới?

Với những dẫn chứng rõ ràng và lập luận sắc sảo, Studwell khẳng định: Trên thực tế, các bố già đã đóng góp rất ít vào việc tạo nên sự phồn vinh thực sự của khu vực Đông Nam Á. Rốt cục, họ chỉ là những “kẻ ăn bám”, những “động vật ký sinh”. Họ giàu có là do họ đã ranh ma tạo dựng nên mối quan hệ làm ăn, chia chác với giới tinh hoa chính trị (vốn yếu kém trong việc quản lý các doanh nghiệp và đời sống chính trị), và duy trì nó thông qua các hình thức hối lộ khác nhau để có được độc quyền tiếp cận các nguồn lực – vốn có hạn và là tài sản chung của toàn xã hội – như tài nguyên thiên nhiên, nguyên liệu, đất đai, bến cảng, giấy phép độc quyền kinh doanh và thành lập ngân hàng, nguồn vốn hỗ trợ phát triển và khắc phục vụ hậu quả của các cuộc khủng hoảng… Trên thực tế, sự tăng trưởng GDP ở Đông Nam Á có liên quan mật thiết với tăng trưởng xuất khẩu hàng năm. Các bố già chẳng có vai trò gì quan trọng trong lĩnh vực sản xuất và kinh doanh xuất khẩu này, vì đó là lĩnh vực đòi hỏi cạnh tranh thực sự khốc liệt, không hề giống các ngành kinh doanh độc quyền – những ngành “làm chơi ăn thật” – mà họ ưa thích. Theo tác giả, “những nữ công nhân cần mẫn làm việc ngày đêm trong các dây chuyền lắp ráp tại các nhà máy gia công hàng xuất khẩu” và “các doanh nhân, doanh nghiệp vừa và nhỏ ở địa phương” mới thực sự là những người làm cho Đông Nam Á trở nên thịnh vượng. Còn các bố già, có thể họ chính là thủ phạm gây ra Cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997 khiến cho hàng tỉ người phải khốn đốn.

Có thể nói rằng, Joe Studwell đã viết cuốn Những bố già châu Á trước hết vì lợi ích của toàn thể dân chúng cần lao Đông Nam Á. Và ông cũng đã đạt được ước mơ cao đẹp trong sự nghiệp trước tác của mình.

Xin trân trọng giới thiệu cuốn sách rất hay này với bạn đọc.

PGS, TS. TRẦN THỌ ĐẠT

Phó Hiệu trưởng, Trường Đại học Kinh tế quốc dân Việt Nam

Phó Hiệu trưởng, Trường Đại học Kinh tế quốc dân Việt Nam

[1] China Dream: the Quest for the Greatest Untapped Market on Earth, (2002).

[2] Asian Godfather: Money and Power in Hong Kong and South-East Asia, (2007).

[3] Tác giả giới hạn phạm vi nghiên cứu ở 5 nước thành viên ban đầu của khối ASEAN là: Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines và Singapore, cộng thêm Hồng Kông.

[4] Dựa trên cảm hứng từ cuốn tiểu thuyết nổi tiếng với nhan đề Bố già của nhà văn người Mê-hi-cô Mario Puzo, ra đời năm 1972.

[5] Khủng hoảng kinh tế lặp đi lặp lại, tăng trưởng không bền vững, phân phối của cải và quyền lợi trong xã hội không công bằng, tệ nạn tham nhũng hoành hành đến mức người dân gọi các quan chức chính phủ của mình là “những quan chức kẻ cướp”.

(Nguồn: Baomoi.com)